Onderzoeksraad voor Veiligheid roept kabinet op om verder vooruit en breder te kijken tijdens langdurige crises

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) heeft vandaag het derde en laatste deelrapport gepubliceerd, waarin de OVV terugblikt op de crisisaanpak van het kabinet tijdens de volledige periode van januari 2020 tot en met september 2022. David Grim van Zorgvuldig Advies maakte onderdeel uit van het evaluatieteam van de OVV.

Dit derde rapport bevat een reconstructie en analyses om te begrijpen en verklaren waarom de crisis(aanpak) is verlopen, zoals zij verliep. Aan de hand van grondige documentanalyses en tientallen interviews met betrokkenen heeft de OVV – onder andere – de volgende lessen getrokken:

• Het kabinet heeft lang vastgehouden aan oorspronkelijke (medische) doelen en strategie. Deze hadden volgens de raad - tijdens de steeds langer durende crisis, die zich op meerdere terreinen ontwikkelde - vaker (openlijk) ter discussie moeten worden gesteld en waar nodig worden bijgesteld;

• Het eigenaarschap van de coronacrisis heeft de facto altijd bij het ministerie van VWS gelegen, terwijl het al snel een breed maatschappelijke crisis betrof. Voor een evenwichtige aanpak is bij een langdurende brede crisis, ook een kabinetsbreed gedragen eigenaarschap en verantwoordelijkheid nodig;

• Tijdens de crisis vormden de epidemiologische modellen van het RIVM en het OMT advies de belangrijkste basis voor de besluitvorming. Daarmee stonden de korte termijn prognoses op virusverspreiding en bedbezetting een bredere (naast de medisch-epidemiologische) blik en een blik op de langere termijn in de weg;

• Het kabinet heeft zich onder andere door de kortcyclische besluitvorming en aanpak meermaals laten verrassen door ontwikkelingen tijdens de crisis. Het doordenken van allerhande (ook de moeilijk voorstel- en voorspelbare) scenario’s is nodig om bij dit soort crises beter om te kunnen gaan met onvoorziene situaties die vragen om snelle besluitvorming;

• De coronacrisis was bij uitstek een gedragsvraagstuk. Toch zijn sociaalwetenschappelijke kennis en expertise in de advisering, bij het ontwerpen van effectief beleid of het maken van strategische keuzes maar in beperkte mate benut.

Aanvankelijk sprak het kabinet zich uit over wat het wilde voorkomen: een Bergamo scenario. Dat is tijdens de gehele crisis een bepalend schrikbeeld gebleven voor bewindspersonen. Over andere risico’s (zoals post covid en mentaal welbevinden) was het kabinet minder uitgesproken. Dit tekent het belang van het uitgebreid informeren van enerzijds de samenleving, zodat burgers zelfstandig hun persoonlijke afwegingen kunnen maken in het nemen van bepaalde risico’s. Voor zichzelf en voor hun naasten. En van anderzijds de Tweede Kamer, om daar op een zinvolle manier het democratische debat te voeren over welke waarden voorop moeten (blijven) staan en welke risico’s (on)acceptabel zijn, als basis voor het crisisbeleid.

Het hele rapport is hier te lezen: https://www.onderzoeksraad.nl/nl/page/20377/aanpak-coronacrisis-%E2%80%93-deel-3-vanaf-juli-2021