Wij hebben met Berenschot samengewerkt aan een onderzoek voor VWS naar de onderkant van de geneesmiddelenmarkt. Er waren twee doelen: (1) komen tot een definitie en omschrijving van dit deel van de markt; (2) de invloed van instrumenten, beleid en gedrag analyseren. Data werd vooral geleverd door Farminform, daarnaast zijn databronnen zoals Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) gebruikt. Op 16 december is het rapport aan de Tweede Kamer verstuurd.
De geneesmiddelenmarkt is complex. De ‘onderkant’ van de markt betreft geneesmiddelen die vanwege prijsdruk en dynamiek vaak aandacht krijgen. Over dit segment bestaat echter veel onduidelijkheid. VWS heeft bovendien zorgwekkende signalen ontvangen over risico’s op beschikbaarheid en mogelijk verschraling van het aanbod. We hebben gekozen om de onderkant van de geneesmiddelenmarkt te bestuderen als mogelijk kwetsbare markt. De totale markt is daartoe gesplitst in vier grote marktsegmenten (met homogeniteit op basis van omzet en aantal aanbieders): (1) nicheproducten, (2) nicheproducten met veel aanbieders, (3) generieke hardlopers en (4) kostbare middelen.
In het rapport hanteren we de volgende definitie: De onderkant van de geneesmiddelenmarkt betreft met name geneesmiddelen met een lage omzet (laagste twee kwartielen) op GVS-cluster en ATC5-niveau óf geneesmiddelen waarvan de beschikbaarheid mogelijk kwetsbaar is door (te) lage marges maar die op basis van dit onderzoek niet te typeren zijn. Al deze geneesmiddelen zijn mogelijk kwetsbaar door de lage marges en behoren daarom tot de onderkant van de geneesmiddelenmarkt.
Op basis van deze definitie omvat de onderkant van de geneesmiddelenmarkt twee segmenten: de nicheproducten en nicheproducten met veel aanbieders. Vaak zijn bedrijven (zowel generieke als spécialité-leveranciers) actief in meerdere marktsegmenten. Dit betekent dat bijna alle leveranciers te maken hebben met kwetsbare producten in hun portfolio.
Een aantal handelsvergunninghouders veronderstelt in gesprekken dat er een samenhang bestaat tussen de stapeling van (beleids)maatregelen en een verschraling van het aanbod. Uit ons onderzoek blijkt dat tussen 2015 en 2020 in het segment nicheproducten 2,0% van de producten is doorgehaald, in het segment nicheproducten met veel aanbieders 3,4%, in het segment generieke hardlopers 1,8% en in het segment kostbare middelen 0,5% van de producten. In absolute aantallen komen de meeste doorhalingen voor in het segment generieke hardlopers (531 unieke producten). Wanneer jaar op jaar middelen worden doorgehaald, kan dit zorgen voor een verschraling van het aanbod, al zitten er wel verschillende verhalen en mogelijke verklaringen achter deze cijfers.
Door de oogharen heen kijkend, zien we inderdaad een stapeling van effecten, waar uit de interviews een beeld naar voren komt van een markt waar tegelijkertijd sprake kan zijn van relatief hogere kosten, lagere prijzen en hogere risico’s. Door de marktdynamiek en diversiteit van factoren is de causaliteit van bepaalde maatregelen en hun effecten niet goed af te leiden uit dit datagedreven onderzoek. Daarom is voor diverse onderwerpen vervolgonderzoek gewenst.
Piet de Bekker
06 51 20 88 03
Mail versturen
Ed Maagdelijn
06 42 72 71 25
Mail versturen
Michiel Verkoulen
06 44 96 22 22
Mail versturen
