Het mededingingstoezicht in de zorg heeft averij opgelopen. De rechter vernietigde forse boetes van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) in meerdere thuiszorg- en psychologenzaken. Daarnaast bestaat discussie over de fusie- en karteltoets van de NMa en de voornaamste zorgbrancheorganisaties hebben hun onvrede geuit over het mededingingstoezicht. Deze week werden de NMa, OPTA en Consumentenautoriteit samengevoegd tot de Autoriteit Consument & Markt (ACM), dat biedt een kans voor een frisse start.

Voorzitter Chris Fonteijn van de ACM heeft aangegeven zich te orienteren op een nieuwe aanpak in de zorg. Het verleden dwingt daar ook toe. Ook Minister Schippers (VWS) zit niet stil. Zij maakt een rondgang langs partijen in de zorg om te komen tot een visie op mededingingstoezicht in de zorg. De ACM heeft eveneens aangekondigd de dialoog te willen zoeken. Het is helder dat het mededingingstoezicht een nieuwe impuls behoeft.

In Nederland ziet de NMa als algemene mededingingstoezichthouder toe op het voorkomen en bestraffen van kartels en misbruik van economische machtsposities en dat er bij fusies geen significante belemmering van de daadwerkelijke mededinging ontstaat. Daarnaast kan de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) als sectorspecifieke mededingingstoezichthouder onder meer preventieve (generieke) verplichtingen opleggen aan zorgpartijen en niet-bindende zienswijzen geven aan de NMa. De NZa heeft haar bevoegdheden om op te treden bij marktmacht in de zorg tot op heden nauwelijks aangewend en de afstemming tussen de NMa en de NZa is niet optimaal. De zorgpartijen wantrouwen het markttoezicht en wensen meer transparantie. Al met al moet het mededingingstoezicht in de zorg aan legitimiteit winnen.

Niet alleen Nederland staat voor deze opgave. Ook Engeland heeft vanaf deze week een nieuwe sectorspecifieke toezichthouder voor zorgmarkten; Monitor. Deze Britse zorgautoriteit staat naast de algemene mededingingstoezichthouder maar kan zelf de mededingingswetgeving uitvoeren, kan zorgmarkten (laten) doorlichten gericht op het tegengaan van marktmacht en heeft de taak keuze en concurrentie ten bate van patiënten te faciliteren. De voorwaarden zijn daarmee aanwezig om concurrentie en keuze effectief te bewaken. Ook in Engeland bestaat echter het gevaar van onduidelijkheid over de toepassing van de regels door twee verschillende toezichthouders.

Wat betreft de legimiteit van markttoezicht is Engeland vaak een lichtend voorbeeld. Zo ook in de zorg; Bij de uitoefening van deze bevoegdheden zal Monitor regelmatig informeel advies geven aan partijen in de zorg. Daarnaast maakt Monitor in elke zaak die ze behandelt in beginsel alle stukken openbaar en ook de notulen van elke bestuursvergadering staan online.

Bij het ontwerpen van het nieuwe markttoezicht in de zorg hebben de Britten onder meer aan Nederland een voorbeeld genomen. Wellicht is het nu onze beurt om te bezien of het Nederlandse toezicht zich kan laten inspireren door Londen. Aandacht zou er onder meer kunnen zijn voor de samenloop van bevoegdheden, het geven van informeel advies en transparantie in het doen van zaken.

De ACM staat voor de lastige taak om haar legitimiteit te versterken. Voorspelbaarheid en transparantie zijn hiervoor van cruciaal belang. De structuur van de markt en daarmee de mededinging als zodanig moet worden beschermd, terwijl dit niet mag leiden tot verkramping als gevolg waarvan waardevolle initiatieven onnodig in de kiem worden gesmoord. Patiënten en verzekerden die afhankelijk zijn van een goed functionerende zorgsector wensen Schippers en Fonteijn veel wijsheid toe en wellicht een inspirerende trip naar Londen. Op naar een frisse start.

Michiel Verkoulen is Associate Partner bij ZorgVuldig Advies en werkte voorheen bij NMa, NZa en Monitor.

Marc Ph.M. Wiggers is advocaat bij Loyens & Loeff en verdedigt 5 april aanstaande zijn proefschrift over het toezicht van de NMa en de NZa in de zorg.

– Verscheen eerder in Zorgvisie –